دانلود مقاله خداباوری و اخلاق زیست محیطی

دانلود مقاله خداباوری و اخلاق زیست محیطی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 14 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏خداباوری‏ ‏و‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏(1)
‏یکی‏ ‏از‏ ‏حوزه‏‌‏های‏ ‏فکری‏ ‏اصلی‏ ‏که‏ ‏در‏ ‏دوران‏ ‏معاصر‏ ‏توانسته‏ ‏است،‏ ‏پیوندی‏ ‏میان‏ ‏تفکرات‏ ‏نظری‏ ‏در‏ ‏رشته‏‌‏هایی‏ ‏چون‏ ‏فلسفه‏ ‏و‏ ‏الهیات‏ ‏و‏ ‏مسائل‏ ‏و‏ ‏معضلات‏ ‏عملی‏ ‏زندگی‏ ‏بشر‏ ‏برقرار‏ ‏دارد‏. ‏دانشی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏اخلاق‏ ‏کاربردی (Applied Ethics) ‏تعبیر‏ ‏می‏‌‏شود‏. ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی (Ethics Enviromental) ‏از‏ ‏شاخه‏‌‏های‏ ‏این‏ ‏دانش‏ ‏است‏. ‏در‏ ‏این‏ ‏اخلاق‏ ‏برای‏ ‏حل‏ ‏مسائل‏ ‏ناشی‏ ‏از‏ ‏بحران‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏که‏ ‏می‏‌‏توان‏ ‏گفت‏ ‏خطیرترین‏ ‏بحران‏ ‏جهان‏ ‏کنونی‏ ‏است،‏ ‏چاره‏‌‏جویی‏ ‏می‏‌‏شود‏. ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏و‏ ‏مسائل‏ ‏قابل‏ ‏طرح‏ ‏در‏ ‏این‏ ‏دانش‏ ‏دامنه‏ ‏گسترده‏‌‏ای‏ ‏دارند‏. ‏ولی‏ ‏یکی‏ ‏از‏ ‏مسائل‏ ‏این‏ ‏دانش‏ ‏نسبت‏ ‏میان‏ ‏دین‏ ‏و‏ ‏محیط‏ ‏زیست‏ ‏است،‏ ‏به‏ ‏این‏ ‏معنا‏ ‏که‏ ‏آیا‏ ‏دین‏ ‏به‏ ‏طور‏ ‏کلی‏ ‏می‏‌‏تواند‏ ‏به‏ ‏حال‏ ‏شرایط‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏موثر‏ ‏باشد‏ ‏و‏ ‏اگر‏ ‏آری،‏ ‏آیا‏ ‏تأثیر‏ ‏آن‏ ‏مثبت‏ ‏است‏ ‏یا‏ ‏منفی‏. ‏بدیهی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏چون‏ ‏ادیان‏ ‏خود‏ ‏متنوع‏‌‏اند‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏علاوه‏ ‏در‏ ‏متن‏ ‏هر‏ ‏دین‏ ‏نیز‏ ‏مذاهب‏ ‏مختلفی‏ ‏موجود‏ ‏است،‏ ‏نمی‏‌‏توان‏ ‏به‏ ‏دنبال‏ ‏پاسخی‏ ‏کلی‏ ‏و‏ ‏فراگیر‏ ‏برای‏ ‏این‏ ‏پرسش‏ ‏بود.
‏به‏ ‏همین‏ ‏دلیل‏ ‏در‏ ‏مقاله‏‌‏ای‏ ‏که‏ ‏ذیلاً‏ ‏می‏‌‏خوانیم،‏ ‏نویسنده‏ ‏به‏ ‏این‏ ‏مهم‏ ‏عنایت‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏می‏‌‏کوشد‏ ‏تا‏ ‏بر‏ ‏مبنای‏ ‏تصور‏ ‏ادیان‏ ‏مختلف‏ ‏از‏ ‏خداوند،‏ ‏به‏ ‏نوعی‏ ‏آنها‏ ‏را‏ ‏طبقه‏‌‏بندی‏ ‏کند‏ ‏و‏ ‏بر‏ ‏این‏ ‏اساس‏ ‏به‏ ‏تشریح‏ ‏پاسخ‏ ‏بالفعل‏ ‏یا‏ ‏بالقوه‏‌‏ای‏ ‏که‏ ‏بر‏ ‏مبنای‏ ‏هر‏ ‏یک‏ ‏قابل‏ ‏ارائه‏ ‏است،‏ ‏بپردازد‏. ‏بنابراین‏ ‏در‏ ‏تقسیم‏ ‏کلی‏ ‏ادیان‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏خدا‏ ‏باور (theist) ‏ونا‏ - ‏خداباور (non - theist) ‏تقسیم‏ ‏می‏‌‏کند‏. ‏دین‏ ‏خداباور‏ ‏دینی‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏به‏ ‏وجود‏ ‏ساحتی‏ ‏متعالی‏ ‏برای‏ ‏عالم‏ ‏که‏ ‏متشکل‏ ‏از‏ ‏خدا‏ ‏یا‏ ‏خدایان‏ ‏و‏ ‏دیگر‏ ‏موجودات‏ ‏مقدس‏ ‏است،‏ ‏باور‏ ‏دارد‏. ‏و‏ ‏هر‏ ‏دینی‏ ‏که‏ ‏چنین‏ ‏ساحتی‏ ‏برای‏ ‏عالم‏ ‏قائل‏ ‏نیست،‏ ‏دینی‏ ‏نا‏ - ‏خداباور‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏این‏ ‏جهت‏ ‏چنین‏ ‏ادیانی‏ ‏را‏ ‏می‏‌‏توان‏ ‏حتی‏ ‏ادیان‏ ‏الحادی (atheist) ‏خواند‏. ‏هر‏ ‏چند‏ ‏در‏ ‏ابتدای‏ ‏مقاله‏ ‏نسبت‏ ‏میان‏ ‏ادیان‏ ‏نا‏ - ‏خداباور‏ ‏با‏ ‏محیط‏ ‏زیست‏ ‏مورد‏ ‏بحث‏ ‏قرار‏ ‏گرفته‏ ‏است،‏ ‏ولی‏ ‏بخش‏ ‏عمده‏‌‏ای‏ ‏از‏ ‏مقاله‏ ‏نسبت‏ ‏میان‏ ‏ادیان‏ ‏خداباور‏ ‏و‏ ‏این‏ ‏موضوع‏ ‏را‏ ‏بررسی‏ ‏می‏‌‏کند.
‏از‏ ‏آنجا‏ ‏که‏ ‏خداوند‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏تعبیر‏ ‏کلی‏ ‏ساحت‏ ‏متعالی‏ ‏عالم،‏ ‏ورای‏ ‏توصیف‏ ‏و‏ ‏تقریر (ineffable) ‏است،‏ ‏بنابراین‏ ‏نمی‏‌‏توان‏ ‏به‏ ‏معنای‏ ‏حقیقی‏ ‏کلمه‏ ‏وصف‏ ‏و‏ ‏نعتی‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏مورد‏ ‏چنین‏ ‏موجود‏ ‏یا‏ ‏موجوداتی‏ ‏به‏ ‏کار‏ ‏برد‏. ‏این‏ ‏همان‏ ‏مسأله‏‌‏ای‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏در‏ ‏فلسفه‏ ‏دین‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏مسأ‏‌‏له‏ «‏سخن‏ ‏گفتن‏ ‏از‏ ‏خدا‏»‏ ‏تعبیر‏ ‏می‏‌‏شود‏. ‏ولی‏ ‏اینگونه‏ ‏نیست‏ ‏که‏ ‏به‏ ‏هیچ‏‌‏وجه‏ ‏نتوان‏ ‏درباره‏ ‏چنین‏ ‏موجوداتی‏ ‏سخن‏ ‏گفت،‏ ‏گو‏ ‏اینکه‏ ‏این‏ ‏نوع‏ ‏سخن‏ ‏گفتن‏ ‏اغلب‏ ‏به‏ ‏شیوه‏ ‏تشبیه‏ ‏و‏ ‏تمثیل‏ ‏برگزار‏ ‏می‏‌‏شود‏. ‏به‏ ‏همین‏ ‏دلیل‏ ‏نویسنده‏ ‏می‏‌‏کوشد‏ ‏تا‏ ‏تصورات‏ ‏مختلف‏ ‏از‏ ‏نسبت‏ ‏خداباوری‏ ‏و‏ ‏محیط‏ ‏زیست‏ ‏رادر‏ ‏قالب‏ ‏تشبیهات‏ ‏مختلفی‏ ‏که‏ ‏نزد‏ ‏اصحاب‏ ‏ادیان‏ ‏معمول‏ ‏است‏. ‏طبقه‏‌‏بندی‏ ‏کند‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏هر‏ ‏مورد‏ ‏معلوم‏ ‏سازد‏ ‏که‏ ‏از‏ ‏تشبیه‏ ‏مربوط‏ ‏چه‏ ‏نوع‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏نتیجه‏ ‏می‏‌‏شود.
‏تعریف‏ ‏خداباوری (theism) ‏آسان‏ ‏نیست،‏ ‏ولی‏ ‏این‏ ‏اصطلاح‏ ‏دلالت‏ ‏بر‏ ‏مجموعه‏‌‏ای‏ ‏از‏ ‏نظریات‏ ‏مابعدالطبیعی‏ ‏مختلف‏ ‏دارد‏. ‏وجه‏ ‏اشتراک‏ ‏این‏ ‏نظریات‏ ‏یا‏ ‏در‏ ‏این‏ ‏عقیده‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏ساختار‏ ‏واقعیت‏ ‏مشتمل‏ ‏بر‏ ‏یک‏ ‏الوهیت‏ ‏کامل‏ ‏یگانه
‏ (‏خدای‏ ‏مطلق‏ ‏یا‏ ‏ایزد‏ ‏بانوی‏ ‏مطلق‏) ‏است‏ ‏یا‏ ‏در‏ ‏این‏ ‏عقیده‏ ‏که‏ ‏ساختار‏ ‏واقعیت‏ ‏مشتمل‏ ‏بر‏ ‏یک‏ ‏یا‏ ‏چند‏ ‏خدای‏ ‏ناکامل‏ (‏خدایان،‏ ‏ایزد‏ ‏بانوها،‏ ‏فرشتگان،‏ ‏ارواح‏ ‏محلی،‏ ‏شیاطین‏) ‏است‏. ‏خداباوران‏ ‏عموماً‏ ‏معتقدند‏ ‏که‏ ‏وجود‏ ‏یا‏ ‏وجود‏‌‏هایی‏ ‏الوهی‏ ‏موجود‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏اینها‏ ‏موجوداتی‏ ‏نیرومند‏‌‏تر‏ ‏از‏ ‏انسان‏‌‏ها‏ ‏هستند‏ ‏و‏ ‏قادرند‏ ‏لااقل‏ ‏به‏ ‏صورتی‏ ‏گهگاهی‏ ‏در‏ ‏برخی‏ ‏قوانین‏ ‏طبیعت‏ ‏تصرف‏ ‏کنند.
‏تعریف‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏نیز‏ ‏آسان‏ ‏نیست‏ ‏ولی‏ ‏این‏ ‏اصطلاح‏ ‏عموماً‏ ‏دلالت‏ ‏بر‏ ‏مجموعه‏‌‏ای‏ ‏از‏ ‏نظریات‏ ‏اخلاقی‏ ‏مختلف‏ ‏دارد؛‏ ‏وجه‏ ‏اشتراک‏ ‏این‏ ‏نظریات‏ ‏یا‏ ‏در‏ ‏این‏ ‏نظریه‏ ‏است‏ ‏که‏ ‏انسان‏‌‏ها‏ ‏وظایفی‏ ‏مستقیم‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏طبیعت‏ ‏دارند‏ ‏یا‏ ‏در‏ ‏این‏ ‏عقیده‏ ‏که‏ ‏انسان‏‌‏ها‏ ‏وظایف‏ ‏غیرمستقیم‏ ‏در‏ ‏خور‏ ‏اعتنایی‏ ‏در‏ ‏قبال‏ ‏طبیعت‏ ‏بر‏ ‏عهده‏ ‏دارند.
‏فیلسوفان‏ ‏محیط‏ ‏زیست‏ ‏عموماً‏ ‏معتقدند‏ ‏که‏ ‏فاعل‏‌‏های‏ ‏اخلاقی‏ ‏باید‏ ‏بر‏ ‏مبنای‏ ‏توجه‏ ‏به‏ ‏بهروزی‏ ‏حیوانات‏ ‏وحشی،‏ ‏گیاهان‏ ‏و‏ ‏فرایندهای‏ ‏طبیعی،‏ ‏یا‏ ‏بر‏ ‏مبنایی‏ ‏چیزی‏ ‏که‏ ‏آلدولئوپولد‏ (2)‏،‏ ‏از‏ ‏طرفداران‏ ‏حفظ‏ ‏محیط‏ ‏زیست‏ ‏در‏ ‏آمریکا،‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏به‏ «‏سرزمین‏»‏(3) ‏تعبیر‏ ‏می‏‌‏کند،‏ ‏قید‏ ‏و‏ ‏بندهایی‏ ‏برای‏ ‏رفتار‏ ‏خویش‏ ‏قرار‏ ‏دهند.
‏حال،‏ ‏هر‏ ‏نظریه‏ ‏اخلاقی‏ ‏که‏ ‏بیشترین‏ ‏ارزش‏ ‏را‏ ‏برای‏ ‏سیاست‏ ‏ناظر‏ ‏به‏ ‏ممانعت‏ ‏از‏ ‏توسعه‏ ‏و‏ ‏تحول‏ ‏در‏ ‏عرصه‏‌‏های‏ ‏حیات‏ ‏وحش‏ ‏و‏ ‏حفظ‏ ‏گونه‏‌‏های‏ ‏در‏ ‏معرض‏ ‏خطر‏ ‏قائل‏ ‏می‏‌‏شود،‏ ‏نظریه‏ ‏بوم‏ ‏محورانه‏(4) ‏می‏‌‏نامیم‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏هر‏ ‏نظریه‏ ‏اخلاقی‏‌‏ای‏ ‏که‏ ‏این‏ ‏اولویت‏‌‏ها‏ ‏را‏ ‏معکوس‏ ‏می‏‌‏سازد‏ ‏و‏ ‏بیشترین‏ ‏ارزش‏ ‏را‏ ‏برای‏ ‏تشویق‏ ‏توسعه‏ ‏و‏ ‏اشتغال‏ ‏اقتصادی‏ ‏قائل‏ ‏است،‏ ‏به‏ ‏نظریه‏ ‏انسان‏ ‏محورانه‏(5)‏،‏ ‏تعبیر‏ ‏می‏‌‏کنیم‏. ‏هر‏ ‏دو‏ ‏گروه‏ ‏اصحاب‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏ممکن‏ ‏است‏ ‏برای‏ ‏توجیه‏ ‏موضع‏ ‏خویش‏ ‏یا‏ ‏مبانی‏ ‏مشابه‏ ‏یا‏ ‏مبانی‏ ‏متفاوتی‏ ‏را‏ ‏مورد‏ ‏استناد‏ ‏قرار‏ ‏دهند‏. ‏برای‏ ‏مثال‏ ‏ممکن‏ ‏است‏ ‏هر‏ ‏دو‏ ‏گروه‏ ‏به‏ ‏اصول‏ ‏خداباورانه،‏ ‏استناد‏ ‏کنند‏. ‏وقتی‏ ‏بوم‏ ‏محوران‏ ‏یا‏ ‏انسان‏ ‏محوران،‏ ‏برای‏ ‏توجیه‏ ‏احکام‏ ‏اخلاقی‏ ‏عملی‏‌‏شان،‏ ‏برای‏ ‏مثال،‏ ‏به‏ ‏اراده‏ ‏خداوند‏ ‏استناد‏ ‏می‏‌‏کنند،‏ ‏در‏ ‏آن‏ ‏صورت‏ ‏رابطه‏ ‏مابعدالطبیعه‏ ‏خداباورانه‏ ‏با‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‌‏محیطی،‏ ‏وارد‏ ‏صحنه‏ ‏می‏‌‏شود.
‏اما‏ ‏در‏ ‏فضای‏ ‏آکادمیک‏ ‏سکولار‏ ‏معاصر،‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏نوعاً‏ ‏بر‏ ‏اساس‏ ‏فرض‏‌‏هایی‏ ‏جریان‏ ‏می‏‌‏یابد‏ ‏که‏ ‏خداباورانه‏ ‏نیستند‏. ‏چنین‏ ‏واقعیتی‏ ‏ممکن‏ ‏است‏ ‏این‏ ‏اندیشه‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏ذهن‏ ‏ما‏ ‏جان‏ ‏دهد‏ ‏که‏ ‏خداباوری‏ ‏و‏ ‏دین‏ ‏ارتباط‏ ‏چندانی‏ ‏با‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏‌‏محیطی‏ ‏ندارند،‏ ‏ولی‏ ‏چنین‏ ‏اندیشه‏‌‏ای‏ ‏قرین‏ ‏صحت‏ ‏نیست‏. ‏اولاً‏ ‏بسیاری‏ ‏از‏ ‏دینداران،‏ ‏ملحداند‏. ‏برای‏ ‏مثال‏ ‏برطبق‏ ‏تفسیرهای‏ ‏سنتی‏ ‏از‏ ‏مذهب‏ ‏مادیمکه‏ ‏آئین‏ ‏بودایی‏(6)‏،‏ ‏بودائیان‏ ‏معتقدند‏ ‏که‏ ‏یک‏ ‏ساحت‏ «‏قدسی‏»‏ ‏یا‏ «‏الوهی‏»‏ ‏برای‏ ‏واقعیت‏ ‏وجود‏ ‏دارد،‏ ‏ولی‏ ‏موجودات‏ ‏متعالی‏ ‏در‏ ‏کار‏ ‏نیست‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏دیگر‏ ‏سنت‏‌‏های‏ ‏دینی‏ ‏نا‏ - ‏خداباورانه‏(7)‏،‏ ‏مانند‏ ‏آئین‏ ‏کنفوسیوس،‏ ‏مذهب‏ ‏ادوایته‏ ‏ودانته‏(8) ‏شنکره‏ ‏در‏ ‏آئین‏ ‏هندو‏ ‏و‏ ‏برخی‏ ‏گونه‏‌‏های‏ ‏لیبرال‏ ‏مسیحیت‏ ‏نیز‏ ‏عقیده‏ ‏به‏ ‏الوهیت‏‌‏ها‏ {‏یا‏ ‏خدایان‏} ‏مورد‏ ‏انکار‏ ‏قرار‏ ‏گرفته‏ ‏است‏. ‏این‏ ‏سنت‏‌‏های‏ ‏دینی‏ ‏هر‏ ‏یک‏ ‏رویکردهای‏ ‏متمایزی‏ ‏به‏ ‏طبیعت‏ ‏دارند‏ ‏و‏ ‏مشعر‏ ‏برآنند‏ ‏که‏ ‏الحاد‏(9) ‏عزیمت‏ ‏گاه‏ ‏مفیدی‏ ‏برای‏ ‏بحث‏ ‏ما‏ ‏فراهم‏ ‏می‏‌‏کند‏. ‏در‏ ‏ثانی‏ ‏نقش‏‌‏های‏ ‏بالقوه‏ ‏خداباوری‏ ‏برای‏ ‏بحث‏ ‏سکولار‏ ‏درباره‏ ‏اخلاق‏ ‏زیست‏ ‏محیطی‏ ‏در‏ ‏صورتی‏ ‏که‏ ‏پس‏ ‏زمینه‏ ‏الحاد‏ ‏فراهم‏ ‏باشد،‏ ‏به‏ ‏بهترین‏ ‏شکل‏ ‏برجسته‏ ‏خواهد‏ ‏شد.
‏خدا‏ ‏نیست،‏ ‏فقط‏ ‏طبیعت‏ ‏هست